بررسی علمی تاثیر کیفیت، میزان و مقدار خواب بر سردرد های میگرنی

نام اصلی مقاله: مقايسه کيفيت خواب و سردردهای ميگرنی در افراد با خواب مناسب و نامناسب
مجله پزشکی ارومیه، دوره بیست و سوم، شماره هفتم، ویژنامه اسفند 1391
سعید اسد نیا، دکتر فیروزه سپهریان آذر، دکتر آرش موسی الرضایی اقدم، سعید سعادتمند

چکیده:
پيش زمينه و هدف: مشکلات خواب در بيماران مبتلا به سردردهای ميگرنی بسيار شايع است. هدف پژوهش حاضر مقايسه کيفيت خواب و سردردهای ميگرنی در افراد با خواب مناسب و نامناسب می‌باشد.
روش : پژوهش حاضر توصيفی و از نوع علی مقايسه‌ای می‌باشد. جامعه آماری در برگيرنده کليه دانشجويان دختر و پسر مقطع کارشناسی دانشگاه اروميه در سال تحصيلی 91-90 بودند که به شيوه نمونه گيری تصادفی خوشه‌ای ساده انتخاب شدند. بدين منظوردر مرحله اول، تعداد 280 نفر آزمون کيفيت خواب پيتسبورگ و پرسش‌نامه سنجش علائم سردرد ميگرن نجاريان را تکميل نمودند. در مرحله بعد، 115 نفر از دانشجويانی که نمره آنان در آزمون کيفيت خواب پايين تر، و 115 نفر از دانشجويانی که نمره آنان بالاتر از نقطه برش بود، انتخاب و به عنوان افراد با خواب مناسب و نامناسب گروه بندی شدند. داده‌های به دست آمده با استفاده ازآزمون آماری تحليل واريانس چندمتغيره مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند.
يافته‌ها : نتايج پژوهش نشان داد که تفاوت معناداری (001/0 = P ) بين دو گروه از لحاظ متغيرهای مورد بررسی وجود دارد و گروه با خواب نامناسب ميانگين بالاتری را در متغير سردردهای ميگرنی، کيفيت خواب و زير مقياس‌های آن يعنی کيفيت ذهنی خواب، تاخير در به خواب رفتن، طول مدت خواب، خواب مفيد، اختلالات خواب، مصرف داروهای خواب آور و اختلال عملکرد روزانه کسب نمودند.   نتيجه گيری : افرادی که از کيفيت خواب مناسبی برخوردار نيستند، سردردهای ميگرنی و مشکلات خواب بيشتری را در طول زندگی خود تجربه می‌کنند.

مقدمه:
سردرد یکی از معظلات بشر است، هرچند بسیاری از مبتلایان به سردرد هیچگاه به دنبال درمان نمیروند اما نیمی از مبتلایان به سردرد بروز اختلال در کارکرد روزانه را گزارش می نمایند، میزان نا توانی که سردرد در طی سال ایجاد مینماید معادل و یا حتی بیش از بیماری های عمده بشر مانند فشار خون، آرتریت روماتید، سرطان پستان است. بیش از یک میلیون بیمار سرپایی که در سال 2007 در آمریکا مشاوره دریافت کرده اند گرفتار اختلالات سردرد بودند، این اختلال (سردرد) در میزان افزایش غیبت از کار، بازدهی در کار، افزایش پریشانی های روانشناختی و همچنین در پایین آمدن کیفیت زندگی سهیم است.
میگرن یکی از متداول ترین انواع سردرد در همه جوامع بشری، از جمله ایران می باشد که میتواند تمام ابعاد زندگی شخصی، اجتماعی و کاری بیمار را تحت تاثیر قرار دهد و بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، رتبه نوزدهم را در بین همه اختلالات ایجاد کننده ناتوانی در انسان به خود اختصاص داده است. این نوع سردرد با طول مدت  4 الی 72 ساعت و فواصل بدون درد و گاهی با علامت های قبل از حمله سردرد مثل خطوط زیگزاگ یا ستاره در میدان بینایی و در طول حمله با علائمی از قبیل استفراغ، تهوع، ترس از نور و ترس از صدا تشخیص داده می شود.

کلید پیشگیری از سردرد مشخص کردن عوامل محرک و انگیزاننده آن میباشد و این عوامل عمومیت نداشته و حتی یک عامل همیشه برانگیزاننده حمله، در همان شخص نمیباشد.
بیکوآل و لیپتون اشاره کردند که مداخلات دارویی و رفتاری، هوشیار بودن بر وضعیت بدن و تشویق بیمار برای حفظ وزن بهنجار، اجتناب از مصرف مفرط دارو، اجتناب از مصرف زیاد کافئین، بررسی مشکلات خواب و خروپف و تلاش در جهت درمان آن  و غربالگری و درمان افسردگی و سایر اختلالات روانپزشکی همبود از پیشرفت سردرد میگرنی جلوگیری میکند.
رابطه بین سردرد های اولیه و خواب (میگرن، تنشی و خوشه ای) در ادبیات پژوهشی تاریخچه ای طولانی دارد، راسموسن به نقل از مایزلس و بورچت گزارش می کند که اختلال خواب در بیماران مبتلا به سردرد شیوع بیشتری دارد.
توماسو، سارادو، ویکچیو، سرپینو، استاسی گزارش کردند که اختلالات خواب نشانگان رایج در افارد مبتلا به سردرد می باشد و در اشکال مزمن سردرد و بیماران دارای اختلالات روانپزشکی همبود شیوع بیشتری دارد، همچنین درد مزمن ممکن است علت کیفیت ضعیف خواب باشد. در واقع میتوان گفت وجود اختلالات روانپزشکی همبود و اختلالات خواب در افراد مبتلا به سردرد های اولیه که شامل میگرن، نوع تنشی و خوشه ای میباشد، به طور مسلم مشخص شده است. نتایج مطالعات نشان میدهد که بی خوابی، نشانه رایجی در بیماران مبتلا به سردرد مزمن روزانه میباشد و برخی دیگر به مختل شدن الگوی خواب در افرادی که از سردرد های میگرنی رنج می برند، اشاره می کنند. عده ای از محققان مانند ایسیک و همکاران نتیجه گرفته اند که خروپف کردن، نابهنجاری های خواب، عرق کردن در زی خواب، و خواب آلودگی در طی روز در بین کودکان بدون میگرن و سردرد بسیار رایج است.
بر اساس مطالعه ای در آمریکا دلگادو و همکاران گزارش کردند، افراد مبتلا به سردرد های مزمن روزانه نیمرخ روانشناختی و کیفیت خواب مشابه را نشان دادند.
خواب فرآیندی فعال است که بواسطه سیستم عصبی مرکزی - غدد درون ریز و رفتاری تنظیم می شود. خواب و استراحت نقش ترمیمی و حفاظتی داشته و در بازسازی قوای جسمی و هیجانی سهیم هستند. اغلب افراد تا زمانی که به مشکلات ناشی از خواب دچار نشوند به فواید خواب توجه ندارند. تحقیقات بهروزی فر و زنوسی، نظافتی و اسماعیلی نشان داده است که در افراد مبتلا به بیخوابی، میانگین تعداد موارد بستری در ماه تقریبا دو برابر افراد بدون سابقه اختلال خواب بوده است.
عوامل زیادی تعادل حیاتی و تنظیم شبانه روزی خواب و به نوبه خود کیفیت و کمیت خواب را تحت تاثیر قرار میدهند برنامه خواب و بیداری نامنظم، شیفت کاری، بهداشت ضعیف خب، اختلالات فیزیکی، تجویز دارو، الکل، نیکوتین، داروها، صدای بلند، روشنایی در زمان خواب، از جمله این عوامل میباشند.
نتایج مطالعات متعدد حاکی از آن است که سردرد و کیفیت خواب نامطلوب همبودی زیادی با هم دارند. با این که سازه کیفیت خواب به طور گسترده مورد استفاده قرار میگیرد، بازنگری مربوط به ادبیات پژوهشی نشان می دهد که هنوز کیفیت خواب به طور کامل فهمیده نشده است.
کسکین و کلیسوگلو اشاره میکنند که اصطلاح کیفیت خواب هنوز به طور ضعیفی تعریف شده اما با این حال به طور وسیعی توسط محققان، درمانگران و حتی بیماران به کار برده میشود، در حالی که کیفیت خواب ضعیف یکی از خصیصه های کلیدی بی خوبی می باشد، اما مطالعات اندکی در مورد اینکه چگونه افراد موفق میشوند احساس ذهنی خود را درباره کیفیت خواب خوب یا بد تفکیک کنند انجام شده است. بیخوابی یکی از زیر مقیاس های اختلالات خواب محسوب میشود، که در آن شخص هنگام بخواب رفتن با دشواری مواجه میشود. شب بیدار میماند یا صبح زود بیدار میشود. این اختلال به طور کلی ممکن است گویای کیفیت نامطلوب خواب باشد. مفهوم کیفیت خواب به طور گسترده اطلاعاتی درباره مدت خواب، عوامل فیزیولوژیکی و همچنین ادراک روانشناختی درباره خواب مناسب ارائه می دهد.
هاروی، ستینسون، ویتاکر، موسکویتز و ویرک نیز معتقدند کیفیت خواب پدیده ای پیچیده بوده که تعریف و همچنین اندازه گیری آن دشوار می باشد، کیفیت خواب وابسته به حدس و گمان ذهنی درباره شروع آسان خواب، حفظ خواب، مجموع زمان خواب و بیدار شدن زود هنگام از خواب می باشد به علاوه فقدان بیقراری در هنگام شب، نبود حرکات در طی خواب، نبود اضطراب، استرس یا داشتن آرامش هنگام خوابیدن است.
ارتباط بین خواب و میگرن در پژوهش کلمن و راینس تایید شده است،